کتاب و کتاب خوانی

نامگذاری روز کتاب و کتاب خوان ی
در سال 1372 خورشیدی 24 آبان ب ه عنوان روز کتاب و کتا بخوانی تعیین شد. این روز، یک ی ا ز روزهای هفت ه کتا ب نی ز هست. نخستین
هفت ه کتاب جمهوری اسلام ی ایران د ر روزها ی چهار م تا ده م دی ماه سا ل 1372 با پیام رهبر فرزانه انقلاب اسلامی برگزا ر ش د. در هفته
کتاب، در مدارس، مساجد، دانشگاهها، و استا نهای کشور نمایشگاهها و جش نهای کتاب و سخنرانی در موضوع چاپ و نشرِ کتاب برگزار
میشو د .
سیری در کلاک وحی و معصومین در مورد اهمیت و نقش کتاب و مطالع ه
کلام الله مجی د
)ن وَالْقَلَمِ وَمَا یسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه مینویسد( .
مثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُوا التَّوْرَاتَهَ ثُمَّ لَمْ یحْمِلُوهَا کَمَثَلِ الْحِمَارِ یحْمِلُ أَسْفَارًا؛ وصف حال آنان که تحمل )علم( تورات را کرده و خلاف آن عمل
نمودند، در مثل به حماری ماند که بار کتا بها بر پشت کشد )و از آن هیچ تعهد و بهره نبرد. (
)عَلَّمَ بِالْقَلَمْ، عَلَّمَ الإنسَانَ مَا لَمْ یعْلَمْ؛ به قلم تعلیم داد، به انسان چیزی را تعلیم داد که از آن آگاهی نداشت ( .
پیامبر اکرم)ص(
)مَنْ ماتَ و میراثُهُ الدَّفاتِرُ و المَحابِرُ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةَ؛ هر که بمیرد و میراث او دفتر ها و دوات باشد، به بهشت میرود ( .
)اَلْمُؤْمِنُ اِذا ماتَ وَ تَرَکَ وَرَقَهَ واحِدَهً عَلَیْها عِلْمٌ تکُونُ تلکَ الوَرَقَهُ یَوْمَ القیامَهَ سَتْراً فیما بَیْنَهُ وَ بَیْنْ النّار؛ گاه مومنی از جهان درگذرد و تنها
یک برگ کاغذ از خود به میراث بگذارد که دانشی بر آن نوشته باشد، همان یک برگ پردهای میان او و آتش دوزخ خواهد افکن د( .
)اِذا کانَ یَوْمَ القیامَهِ وُزِّنَ مِدادُ العُلَماءِ بِدِماءِ الشهَداءِ فَیُرَجَّحُ مِدادُ العُلماءِ عَلی دِماءِ الشُهَداءِ؛ آن هنگام که قیامت شود، قلم عالمان با خون
شهیدان سنجیده گردد و قلم دانشمندان بر خون شهیدان برتری یاب د( .
)قَیِّدُوا الْعِلْمِ بِالْکِتابَة؛ با نوشتن کتاب از علم و دانش نگهداری کن ید( .
حضرت علی)ع (
)الْکتُبَ بساتینُ العلماءِ؛ کتا بها بوستا نهای دانشمندان است( .
)نِعْمَ الْمُحَدِّثُ الکِتابُ؛کتاب چه گوینده خوبی است( .
)مَنْ تَسلّی بالکُتُبِ لَمْ تَفُتْهُ سَلْوَه؛ کسی که با کتابها خود را آرامش دهد، هیچ آرامشی را از دست ندهد( .
)اِذا کَتَبْتَ کتاباً فَأَعِدْ فیهِ النَّظَرَ قَبْلَ خَتْمِهِ، فَاِنَّما تختِمُ عَلی عَقْلِک؛ هرگاه چیزی نوشتی، پیش از آن که م هرش کنی، آن را بازنگری کن؛
زیرا که در حقیقت بر خِرَد خویش مهر م یزنی ( .
)اَلْکِتابُ ترجُمانُ النیَّه؛ کتاب ترجمان اندیشه است( .
امام جعفر صادق)ع (
)اِحْتَفِظوا بِکُتُبِکُم فَاِنَّکم سَوْفَ تَحْتاجُونَ الیها؛ کتابهایتان را نگه دارید که در آینده به آنها نیاز خواهید داشت( .
)اُکْتُبْ وَ بُثَّ عِلمَکَ فِی اِخْوانِکَ، فَاِنْ بَثَّ فَاوُرِثَ کُتُبَکَ بینِک فَاِنَّهُ یَاْتِی عَلَی النّاسِ زَمانٌ هَرَجَ ما یأنسونَ اِلّا بِکُتُبِهِم؛ دانشت را، بنویس و
در میان برادران )و هم فکرانت( انتشار ده، اگر بمیری، فرزندانت نوشتههایت را به ارث برند؛ چون زمانی برای آدمیان پیش آید که دوران
هرج و مرج )و فتنه و ناامنی است و درچنین روزگار( جز به کتابهای خود انس پیدا نکنند ( .
)اَللَّهُمَ اَخْرِجْنِی مِن ظُلماتِ الوَّهْمْ وَ أَکْرِمْنی، بِنُورِ الفَهْمْ اَللَّهُمَ افْتَحْ عَلَینا اَبوابَ رَحْمَتِکْ وَ انْشُرْ عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکْ بِرَحْمَتِکَ ی اَرْحَمَ
اَلرّاحِمینْ؛ خدایا مرا از تاریکیهای وهم و گمان بیرون آر و به نور آگاهی و فهم گرامی دار. خدایا، درهای رحمتت را به روی ما بگشا و
گنجینههای دانشهایت را بر ما بگستران( . نقش کتاب در انتقال علو م
کتاب، محصول تجربه های بشری و خلاقیت های ذهنی و آموخته های دراز مدت انسان است. سهم کتاب در انتقال دانش ها گاهی به
مراتب بیشتر و فراتر از دیگر ابزار آموزشی است. کتاب وسیله ای است که دانش بشری به مدد آن از تباه شدن مصون می ماند و به
آیندگان منتقل می شود. پدید آوردن آثار علمی و فرهنگ مکتوب از توصیه های مهم اولیای دین است و به گسترش دانش کمک می ک ند
و به عنوان یک میراث فرهنگی برای نسل های آینده ماندگار می شود . مطالعه و کتابخوان ی
بی گمان، هیچ ذخیره و میراثی سودمندتر و با ارزش تر از کتاب نیست؛ چرا که کتاب، مایه آرامش روحی انسان است. کتاب همدمی است
که اندوه را می زداید و مطالعه کننده را از تنهایی در می آورد و به او حکمت های جان پرور می آموزد .
در واقع وقتی جهل و بی خبری، جامعه ای را از پای درآورد، یا شبهه ها ذهن جوانان را فلج کند، بدون شک یکی از مهم ترین کارهایی
که می تواند آفت جهل را بزداید، مطالعه است و آنچه می تواند شبهه های ذهنی را دفع کند و ایمان و اطمینان را به قلب ها باز آورد،
کتاب خوانی است. گرفتاران در چنبره پرسش ها و محاصره شدگان در میان انبوه شبهه ها، می توانند برای استمداد فکری به کتابخانه
مراجعه کنند و از آن جا نیرو گیرند و به جنگ شبهه ها بروند و پاسخی در برابر القائات و شبهه افکنی های دیگران بیابن د .
آثار ماندگار
یک کتاب خوب، ماندگار و تأثیر گذار، چگونه به یک اثر خاطر آفرین و ماندگار بدل میشود؟ یکی از مهم ترین ویژگیهای چنین آثاری، در
نظر گرفتن این نکته مهم است که این گونه کتابها دست کم پاسخی به یکی از سوالها و یا نیازهای مخاطبان خود بدهند، پاسخی که با
توجه به اولویتها، زیبا و متین و استوار و قانع کننده باشد. برای این که اثری ماندنی بشود، باید خوب باشد. آثار خوب میماند، در دلها جای
میگیرند و کهنه نمیشوند. خوب هم که میگوییم یعنی پاسخ به یک سوال و یک نیاز باشد. خوب فقط معنایش این نیست که از لحاظ
هنری خوب تنظیم شده باشد و خیلی عمیق باشد، بلکه ممکن است اینطور نباشد، لیکن پاسخی به یک نیاز باشد .
کتاب های ناسال م
بی تردید، به همان اندازه که می توانیم از کتاب بهره بگیریم، ممکن است در معرض آفت ها و خطرهای نوشته های سست و بیمار و
مسموم و انحرافی هم قرار گیریم. راه دادن کتاب های ناسالم به مدرسه ها و خانه ها، در واقع مسمومیت فکری و اخلاقی نسل ما را به
دست خودمان فراهم می آورد. بنابراین، نظارت بر چاپ کتاب و بررسی محتوای آن، در جامعه سلامت خواه و دوراندیش ضروری است.
آنان که به سلامت اندیشه و باورها و گرایش های افراد جامعه دل بستگی دارند، نمی پذیرند که در عرضه آثار منتشر شده، حدّ و مرز و
نظارت و محدودیتی نباشد .
شناخت کافی از سلامت و صحت کتاب
یکی از مفیدترین اطلاعات برای کتابخوان، شناختن آثار خوب و جدید، شناخت نویسندگان متعهد و سالم و آگاهی از مؤسسات انتشاراتی
متعهد است. نشان )استاندارد ( به عنوان نشانه مرغوبیت کالا، نباید تنها در فرآورده های خوراکی و مصرفی و کالاهای خانگی و صنعتی
مورد نظر باشد، بلکه آثار فرهنگی و فرآورده های علمی و فکری هم باید مطابق استانداردهای عقلانی و دینی و ارزشی تهیه شود تا جامعه
را به فساد و تباهی و بیماری نکشد. روشن است که خوانندگان آثار و خریداران کتاب و مشتریان مطبوعات و جراید نیز باید به این علایم
استاندارد توجه کنند و هر کتاب را نخرند و نخوانند و به هر نویسنده و ناشر، اطمینان صد در صد نکنند و تا شناخت کافی از سلامت و
صحت کتاب خاصی پیدا نکرده اند، در روح و اندیشه خود و فرزندانشان را به روی کالاهای ناسا لم و زیان بار فکری نگشایند .
خانواده، نقطه آغازین ایجاد عشق به کتابخوان ی
برای ایجاد علاقه به کتاب و کتابخوانی، عوامل متعددی نقش دارند که نخستین آنها )خانواده ( است. در واقع نقطه آغازین ایجاد عشق و
علاقه به کتاب و کتابخوانی از خانواده آغاز می گردد؛ زیرا طبق دیدگاه روان شناسان، شخصیت و هویت کودک در قدم اول در خانواده
شکل می گیرد. به طور طبیعی والدین علاقه مند به کتاب فرزندانی دوستدار مطالعه خواهند داشت و عکس آن نیز صادق است . تجربه نشان داده است که فرزندانی که در خانواده های اهل دانش بزرگ می شوند، میزان مطالعه و گرایش به کتابخوانی در آنان نسبت
به خانواده هایی که تمایلی به کتاب و مطالعه ندارند بسیار بیشتر است. اکثر علما و دانشمندان در خانواده هایی رشد نموده اند که والدین
آنان اهل مطالعه و پژوهش بوده اند. زمانی که فرزندی می بیند که کتابخانه ای در خانه هست و پدر و مادر و همگی اعضای خانواده،
ساعاتی را به مطالعه اختصاص می دهند، دیگر، حتی نیاز به گفتن این که )باید مطالعه کنی ( وجود ندارد .
نقطه آغازین ایجاد عشق و علاقه به کتاب و کتابخوانی از خانواده آغاز می گردد
علت عمده کتاب گریزی در جامع ه
یکی از مشکلات و کاستی های جامعه ما گریز از کتاب و پایین بودن سطح فرهنگ مطالعه است. این نقیصه، ریشه ها و علت های
مختلفی می تواند داشته باشد که شاید در رأس آنها )عدم احساس ضرورت ( است. تا وقتی انسان در وضعیت )نیاز ( قرار نگیرد، در پی رفع
آن نخواهد افتاد .
اگر در پاسخ شبهه های اعتقادی و پرسش های سیاسی دربمانیم، یا در مجلس و محفلی که از موضوع خاصی صحبت به میان می آید،
احساس کنیم در آن زمینه بی اطلاعیم و شرمسار شویم و احساس کنیم از چرخه زمان و گردونه پرشتاب مسایل علمی و فکری جامعه
عقب مانده ایم، نسبت به خلأ و نیاز آگاه می شویم و این می تواند شوق به مطالعه و کتابخوانی را در ما تقویت کن د .